Over Walburgis

Vanaf de beginperiode van het Renaissance-tijdperk in de 14e eeuw zijn er veel verhalen en mythen vastgelegd over Walburgis. Hoewel heidense elementen in de rijke schat aan verhalen, mythen en tradities te herkennen zijn, is een duidelijke scheiding tussen christelijke en heidense oorsprong niet mogelijk. Gedurende te veel eeuwen hebben kerkelijke autoriteiten in alle posities ingegrepen, waardoor oude bestaande verhalen zijn veranderd en opnieuw gedefinieerd. Het is zeer waarschijnlijk dat veel van de verhalen en mythen oorspronkelijk zijn gecreëerd rond de christelijke heilige met dezelfde naam.

Een waarschijnlijk heidens element is te vinden in de belichaming van Walburgis als de goddelijke leider van de heksen die zich verzamelen op de Blocksberg (Brocken), een berg in het middelgebergte Harz in Duitsland. Lentegebruiken zijn ook verbonden met Walburgis, bijvoorbeeld waar mensen rond de akkers rijden met nieuwe scheuten—dit wordt geïnterpreteerd als oorspronkelijk een heidens vruchtbaarheidsritueel. De 1ste mei werd op het Europese vasteland door de Fransen en Saksen breed gezien als een heidens agrarisch feest, maar werd herinterpreteerd in een ‘Heiligenwet’: Op de 1ste mei in een kapel in de Duitse stad Eichstätt, waar relikwieën van St. Walburga werden bewaard, zou een heldere, transparante en geurloze olie zijn verschenen, die door een muur druppelde. Deze olie werd door de nonnen in kleine flesjes als elixer verkocht. Om deze reden is de eerste mei sindsdien gewijd aan deze heilige.

In een heidense sage wrijft de godin Walburga een gewonde krijger in met genezende olie, terwijl in een vergelijkbaar verhaal zieke mensen worden genezen met olie die van het borstbeen (een relikwie) van Sint Walburgis stroomt. Men veronderstelt dat de heidense mythe het oudere verhaal over Walburga is en dat de andere verhalen later zijn ontstaan om de oudere heidense verhalen te vervangen. Een ander verhaal met mogelijke heidense wortels betreft een boer die tijdens de Nacht van Walpurgis zijn koe versierde met groene takken en een deken, en na zichzelf te hebben uitgekleed, het dier door de dauw naar buiten leidde. Thuisgekomen kneep hij de door de dauw doordrenkte deken in een emmer uit, alsof hij de koe melkte. Nadat zijn vee van het dauwwater had gedronken, produceerden ze het hele jaar door overvloedige hoeveelheden melk.

De christelijke Walburga (ca. 710–ca. 780) was vermoedelijk een Angelsaksische vrouw uit Wessex, mogelijk van adellijke afkomst en vermoedelijk verwant met de missionaris Bonifatius. Zij was zelf ook een missionaris en werd abdis van een nonnenklooster in de Duitse stad Heidenheim, gelegen ten oosten van Stuttgart. Ze werd rond 870 heilig verklaard en haar relieken werden verspreid over verschillende kerken en kloosters in Duitsland. Haar graf bevindt zich in een Benedictijns klooster in Eichstätt, een stad ten zuiden van Neurenberg in de Duitse deelstaat Beieren. In de periode na haar heiligverklaring ontstond er een ware cultus rondom de relieken van Walburga, aangemoedigd door de Benedictijnse orde, door bisschoppen en door edelen, vermoedelijk als tegenwicht tegen de nog steeds populaire heidense godheid, die waarschijnlijk nog steeds in het geheim door de gewone mensen werd vereerd. Een andere vermoedelijke reden was om een figuur uit de volkscultuur te vervangen door een uit de menselijke adel om de aanspraak op leiderschap van de adel te ondersteunen. De christelijke bekering van de Franken begon op grote schaal aan het begin van de 5e eeuw, en de Saksen volgden in de 8e eeuw; dit kan impliceren dat de godin Walburga in die tijd nog steeds bekend zou zijn vanwege de maatregelen die betrekking hadden op de tegenstrijdige promotie van een heilige met dezelfde naam.

Volgens de inhoud van de mythen en verhalen was Walburga mogelijk een landbouwgodin die ook verantwoordelijk was voor geluk, schoonheid en de liefde en vruchtbaarheid van getrouwde stellen. Vooral in de literatuur van de 19e eeuw wordt zij vaak vergeleken, en soms zelfs gelijkgesteld aan de godinnen Freyja, Holle, Nerthus en Venus vanwege haar competenties en haar betrokkenheid bij het leven van mensen—zoals Holle, in de verhalen en mythen, beloont of straft zij de daden van individuen. Echter, dergelijke vergelijkingen zijn slechts luchtige vermoedens.

De naam Walburga wordt niet definitief verklaard, maar wordt erkend als ‘Germaans’: Voor het eerste deel wordt een relatie gesuggereerd met het Germaanse *walda of *wala: ‘kracht, heerser, machtig’, of Germaans *wala-: ‘dood, slagveld’. In een andere, waarschijnlijk latere visie, wordt een verbinding verondersteld met het Oudhoogduitse wald: ‘woud’. Het tweede deel wordt uitgelegd als verbonden met het Germaanse *burg: ‘kasteel’, en *berga: ‘schuilplaats’. Samen wijzen ze wellicht op een machtige godin die beschermt.

Volgens Keltisch georiënteerde heidenen in Duitsland vandaag de dag, en ook in enkele andere landen, die Beltane vieren, het Keltische Mei-feest dat op 1 mei wordt gehouden, begon men de term Walpurgis te gebruiken voor hun viering, waarbij de Germaanse godin met die naam vervolgens verkeerd werd geïnterpreteerd als een Keltische godin.

Afsluitend, er zijn geen aanwijzingen voor een verbinding met de Germaanse waarzegster ‘Waluburg’ uit de 2e eeuw na Christus, die wordt genoemd in een korte tekst op een ostracon (een stuk gebroken aardewerk).