Egmond’s klaagzang

Hier staat een gedicht centraal dat stamt uit het begin van de 14e eeuw. Het lied dat ik daarvan maakte, kan onderaan worden beluisterd. Omdat ik het zowel leuk als ook zinvol vond, het ik eerst een stukje achtergrond-informatie toegevoegd.

De naam Egmond in de titel wijst op een Heer van het Huis Egmond, een adelijk geslacht dat zijn stamzit had in de vroegere plaats Egmond, ten westen van Alkmaar.

Over dit adelijke huis bevat de uitgebreide Wikipedia pagina veel informatie:

https://nl.wikipedia.org/wiki/Huis_Egmont

De klaagzang die de titel aangeeft, betreft waarschijnlijk een Heer Wouter van Egmond (1283-1321), die werd vernoemd naar de stamvader Wouter van Egmond (1145-1208) van de familie.

De klaagzang komt uit het werk “Kronyck ende Historie van het edele ende stark geslachte van den húyse van Egmondt”, denkelijk geschreven door Anthonius Hovaeus (ook wel: van Hove en van der Hoef), gepubliceerd in 1655 te Alkmaar. Het werk ligt voor in een uitgave in ouder Nederlands van 1655, de eerste uitgave was in het Latijn uit 1603, de voorliggende is de vijfde uitgave.

Op blz. 52 begint een gedicht, een klaagzang van de hand van de monnik Garbrand van Raephorst, over de ruïnes van het voormalige prachtige kasteel van de familie Van Egmondt. Het gedicht werd rond 1450 opgeschreven, maar gezien de gebruikte taal is het waarschijnlijk 100 tot 150 jaar ouder, d.w.z. van kort na 1300.

Wanneer de tekst in het boek correct is, kan dat kloppen, want op blz. 51 wordt daar vermeld (hier ‘vertaald’ in modern Nederlands):

“Want in het jaar 1315 zijn de Friezen gekomen toen Heer Wouter naar Haarlem was gevlucht, en zij hebben Egmond met het slot en hoeve tot de grond toe afgebrand, en das was eeuwige schade voor het Land van Egmond, want na de brand zijn praktisch alle edellieden en de adel naar Leiden of Haarlem getrokken.”

Andere bronnen melden die verwoesting één en twee jaar eerder. In of nabij Egmond woonden bijvoorbeeld de adelijke families Renesse, Schrevel, Sonnevelt, Raephorst, Rietwijck en Banjaert.

Die Friezen zijn de Westfriezen, die in het noordelijke deel van de huidige provincie Noord-Holland woonden. Ze verwoestten niet alleen de vorstelijke hoeve en de burcht, maar waarschijnlijk ook het grootste deel van het dorp Egmond, dat ook tot de bezittingen van de Egmond familier behoorde.

Klaarblijkelijk zagen zij hun kans schoon, wat de kroniek vermeldt (weer vertaald in modern Nederlands):

“Wouter de Tweede […] was een vreedzaam man en Heer gelijk Heer Willem. Hij kon hen ook niet met strijden en oorlogen verdedigen. Dat bleek een verderfenis van (deze Heer van) Egmond te zijn.”

Over bovenstaande informatie bestaat enige twijfel. Zo geeft bijvoorbeeld de website http://johnooms.nl/heren-en-vrouwen-van-adel/heren-egmont/ , die een uitvoerig overzicht biedt over het adelsgeslacht Egmond, aan, dat die verwoesting ruim honderd jaar eerder plaatsvond. Heer Wouter I van Egmond was op dat moment afwezig, omdat hij diende in het leger van Prins Willem I in een veldtocht die als “De Loonse Oorlog” (1204–1205) bekendstaat.

Hoe dan ook, hier staat het voornoemde gedicht centraal, dat luidt, eerst in het Middeleeuws, dan in modern Nederlands: